ADR Yönetmeliği: Tehlikeli Maddelerin Karayoluyla Güvenli ve Uyumlu Taşınması

Kimya sektörünün kalbinde yer alan lojistik operasyonlarda güvenlik, mevzuata tam uyum ve izlenebilirlik esastır. ADR (Accord Dangereux Routier), yani “Tehlikeli Malların Karayolunda Uluslararası Taşınmasına İlişkin Avrupa Anlaşması”, tehlikeli maddelerin sınıflandırılmasından ambalajlamaya, etiketlemeden taşıma belgelerine ve sürücü eğitimlerine kadar tüm süreci standartlaştırır. Bu yazıda ADR yönetmeliğinin temel unsurlarını, sahadaki gereklilikleri ve firmaların uyum için atması gereken pratik adımları ele alıyoruz.

ADR yönetmeliği nedir? Kapsamı ve amaçları

ADR; insanların, çevrenin ve altyapının korunması için tehlikeli maddelerin karayolu taşımacılığındaki kuralları belirler. Amaçlar:

• Riskleri önlemek ve azaltmak

• Standart terminoloji ve uygulamalarla uluslararası uyumu sağlamak

• Kaza olduğunda etkili acil durum yönetimi için ortak bir çerçeve sunmak

ADR; üretici, doldurucu, yükleyici, taşıyıcı, boşaltıcı ve alıcı dahil tüm taraflara sorumluluklar yükler. Kurallara uyum yalnızca taşıyıcıların değil, zincirdeki herkesin sorumluluğudur.

Tehlikeli madde sınıfları (UN sınıflandırması)

ADR, maddeleri fiziksel/kimyasal tehlikelerine göre sınıflandırır. En yaygın sınıflar:

1. Patlayıcılar

2. Gazlar (sıkıştırılmış, sıvılaştırılmış, çözünmüş)

3. Alevlenir sıvılar (ör. solventler, yakıtlar)

4. Alevlenir katılar; kendiliğinden tepkimeye giren maddeler

5. Oksitleyici maddeler ve organik peroksitler

6. Zehirli ve bulaşıcı maddeler

7. Radyoaktif maddeler

8. Aşındırıcı maddeler (ör. asit/bazlar)

9. Diğer tehlikeli maddeler (çevre için tehlikeli vs.)

Her ürün için UN numarası, ambalaj grubu (I–III) ve ilgili tehlike etiketi belirlenir. Bu sınıflandırma; ambalaj, etiketleme, taşıma belgesi ve araç/ekipman gerekliliklerini doğrudan etkiler.

Ambalajlama, etiketleme ve işaretleme

• Ambalaj: ADR onaylı, test edilmiş, uygun ambalaj kodlu çözümler kullanılmalı; sızıntı ve darbelere dayanım şart.

• Etiketleme: Tehlike piktogramları (elmas form), sınıf numarası, gerekiyorsa ikincil risk etiketleri.

• İşaretleme: UN numarası, uygun sevkiyat adı, net ve silinmez olmalı.

• Sızdırmazlık ve uyumluluk: Kimyasal ile ambalaj malzemesi kimyasal olarak uyumlu olmalı.

Taşıma belgeleri ve dokümantasyon

• Taşıma Belgesi: UN numarası, resmi sevkiyat adı, sınıf, ambalaj grubu, miktar, paket sayısı, gönderici/alıcı bilgileri, özel hükümler vb. yer alır.

• Güvenlik Bilgi Formu (SDS): Ambalajlama ve acil durum bilgileri için başvuru kaynağıdır.

• Acil durum talimatları (kabinde): Sürücünün kazada ne yapacağını adım adım tarif eder.

• Uygunluk ve onay belgeleri: Tanker için ADR uygunluk belgeleri; ekipman kalibrasyon ve muayene kayıtları.

Araç, tanker ve zorunlu ekipman

• ADR uygun araç/tanker: Tanker tipleri (örn. L4BN, T11 vb.) taşınan maddeye uygun seçilmelidir. Tanker ve ekipman periyodik muayeneden geçmelidir.

• Zorunlu ekipman: Uygun yangın söndürücüler, tekerlek takozu, sızıntı önleyici kitler, emniyet yeleği, göz duşu/koruyucu ekipman, işaret konileri vb.

• Plakalar ve turuncu levhalar: Ön/arka turuncu levhalar ve gerektiğinde tehlike tanıtım numarası (Kemler kodu) ile madde UN numarası.

Eğitim, sürücü belgelendirmesi ve TMGD

• SRC5/ADR Sürücü Sertifikası: Tehlikeli madde taşıyan sürücüler özel eğitim alır; belirli periyotlarla yenilenir.

• TMGD (Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı): ADR süreçlerinin planlanması, denetlenmesi, raporlanması ve kaza/olay analizlerinden sorumludur.

• Operasyon personeli eğitimi: Yükleme, boşaltma, ambalaj, etiketleme, belge kontrolü ve acil durum talimatları hakkında düzenli eğitim şarttır.

Miktar muafiyetleri: LQ & EQ

Bazı taşımalar Sınırlı Miktar (LQ) ve Muaf Miktar (EQ) hükümlerinden yararlanabilir. Bu durumlarda etiketleme/ambalajlama ve ekipman yükümlülükleri hafifleyebilir; ancak eşiklerin aşılması, birlikte yükleme kuralları ve dokümantasyon yine dikkatle yönetilmelidir. Yanlış muafiyet uygulaması ağır yaptırımlara yol açabilir.

Yükleme, boşaltma ve birlikte yükleme kuralları

• Uyumluluk tablosu: Bazı sınıflar aynı araçta birlikte taşınamaz.

• Topraklama ve statik elektrik: Alevlenir sıvılar/gazlar için kritik.

• Sızıntı ve koku kontrolü: Vanalar, contalar ve bağlantılar periyodik kontrol edilmelidir.

• Tank temizlik/önceki ürün: Ürün geçişlerinde temizlik ve uygunluk belgesi arşivlenmelidir.

İzlenebilirlik, bildirim ve kayıt

• Güzergâh planlama: Tünel kısıtları (tünel kodları) ve yerleşim alanlarına göre planlama.

• Dijital izleme: Sıcaklık, basınç, kapak/kapı sensörleri ve GPS ile gerçek zamanlı takip.

• Kayıt tutma: Taşıma belgeleri, eğitim sertifikaları, araç muayeneleri, kaza/olay raporları ve düzeltici faaliyet planları düzenli arşivlenmelidir.

Uyumun iş sonuçlarına etkisi

ADR uyumluluğu; kaza riskini ve duruşları azaltır, sigorta maliyetlerini kontrol altında tutar, müşteri denetimlerinde başarının anahtarıdır. Kurallara tam uyum, yalnızca yasal zorunluluk değil aynı zamanda müşteri güveni ve marka itibarı için de güçlü bir teminattır.

Sima Lojistik’te ADR yaklaşımımız

• Tamamı özmal ADR tanker filosu ve deneyimli sürücü kadrosu

• TMGD gözetiminde süreç yönetimi, belge ve eğitimlerin düzenli takibi

• Yüksek standartlı ekipman ve periyodik bakım/kalibrasyon

• Gerçek zamanlı izleme ve şeffaf raporlama

• Acil durum hazırlığı: Tatbikatlar, talimatlar ve hızlı müdahale protokolleri

Not: ADR hükümleri belirli aralıklarla güncellenir. Operasyon öncesi, taşınacak maddeye ait güncel UN sınıflandırması, özel hükümler ve yerel düzenlemeler mutlaka kontrol edilmelidir.

Sonuç

ADR, tehlikeli madde taşımacılığında standart, güvenli ve izlenebilir bir çerçeve sunar. Doğru sınıflandırma, uygun ambalaj/etiketleme, eksiksiz dokümantasyon, eğitimli ekipler ve ADR onaylı ekipmanlarla riskler minimize edilir. Uygun planlama ve denetim, operasyon verimliliği ve müşteri memnuniyetini birlikte yükseltir.